Aby zapewnić jak najlepsze wrażenia, korzystamy z technologii, takich jak pliki cookie, do przechowywania i/lub uzyskiwania dostępu do informacji o urządzeniu. Zgoda na te technologie pozwoli nam przetwarzać dane, takie jak zachowanie podczas przeglądania lub unikalne identyfikatory na tej stronie. Brak wyrażenia zgody lub wycofanie zgody może niekorzystnie wpłynąć na niektóre cechy i funkcje.
Przechowywanie lub dostęp do danych technicznych jest ściśle konieczny do uzasadnionego celu umożliwienia korzystania z konkretnej usługi wyraźnie żądanej przez subskrybenta lub użytkownika, lub wyłącznie w celu przeprowadzenia transmisji komunikatu przez sieć łączności elektronicznej.
Przechowywanie lub dostęp techniczny jest niezbędny do uzasadnionego celu przechowywania preferencji, o które nie prosi subskrybent lub użytkownik.
Przechowywanie techniczne lub dostęp, który jest używany wyłącznie do celów statystycznych.
Przechowywanie techniczne lub dostęp, który jest używany wyłącznie do anonimowych celów statystycznych. Bez wezwania do sądu, dobrowolnego podporządkowania się dostawcy usług internetowych lub dodatkowych zapisów od strony trzeciej, informacje przechowywane lub pobierane wyłącznie w tym celu zwykle nie mogą być wykorzystywane do identyfikacji użytkownika.
Przechowywanie lub dostęp techniczny jest wymagany do tworzenia profili użytkowników w celu wysyłania reklam lub śledzenia użytkownika na stronie internetowej lub na kilku stronach internetowych w podobnych celach marketingowych.
Hiperglikemia – definicja, przyczyny, objawy, skutki, postępowanie w zależności od czasu trwania, zapobieganie
Glukoza w organizmie
Glukoza to główne źródło energii dla organizmu. W diecie (posiłku) dostarczamy cukrów prostych (szybko wchłanialnych węglowodanów) i cukrów złożonych (wolno wchłanialnych węglowodanów) wraz z białkami i tłuszczami, które spowalniają wchłanianie węglowodanów. Cukry złożone rozkładane są do cząsteczek glukozy, która transportowana we krwi dociera do komórek całego ciała, aby zasilić je w energię. Wzrost stężenia glukozy we krwi stymuluje wydzielanie przez trzustkę insuliny, która ułatwia transport glukozy do komórki – obniża poziom glukozy we krwi po posiłku. W terapii wstrzykujemy insulinę do posiłków, podajemy leki stymulujące trzustkę do wydzielania insuliny lub leki zmniejszające wchłanianie glukozy z jelita. Gdy glukozy jest dużo, wówczas komórki mięśniowe i wątrobowe zamieniają ją w glikogen i tworzą z tego zapasy. Wcześniej zgromadzony glikogen jest zużywany w czasie wysiłku fizycznego. Jeśli nasza aktywność fizyczna jest mała, zapasów glikogenowych nie ubywa i wtedy glukoza jest odkładana w tkance tłuszczowej (powodując nadwagę, otyłość). Zmagazynowany w wątrobie glikogen zapewnia utrzymanie prawidłowego stężenia glukozy we krwi przy jej niedoborze (zapobiega to niedocukrzeniom i omdleniom w okresach międzyposiłkowych).
Stabilna glikemia
Stabilną i bezpieczną glikemię zapewnia równowaga hormonalna pomiędzy dwoma przeciwstawnymi hormonami: insuliną i glukagonem, odpowiednio obniżającym i podnoszącym stężenie glukozy we krwi. Ten drugi hormon wydzielany jest również przez trzustkę w stanach niedocukrzenia. Tak jest u ludzi zdrowych. W cukrzycy mechanizm równowagi hormonalnej jest zakłócony. Sprzyja to wahaniom glukozy we krwi: od hiperglikemii, czyli stanu przecukrzenia, do hipoglikemii – stanu niedocukrzenia. Wahania te mogą się nasilać przez błędy naszego postępowania: zarówno dietetycznego, jak i terapeutycznego.
Normy glukozy we krwi
Prawidłowy poziom glukozy we krwi dla zdrowych osób wynosi na czczo 60-100 mg/dl oraz po posiłku poniżej 140 mg/dl. W przypadku osób chorych na cukrzycę poziom glukozy na czczo przekracza 100 mg/dl, a po posiłku – 200 mg/dl. Utrata zdolności pobierania glukozy z krwiobiegu przez tkanki obwodowe wywołuje hiperglikemię, czyli stan przecukrzenia we krwi.
Kryteria rozpoznania cukrzycy
Do rozpoznania cukrzycy wystarczy jedno z trzech poniższych kryteriów:
z klasycznymi objawami hiperglikemii,
w dwóch różnych dniach (poziom glukozy przekraczający 126 mg/dl),
Nie stawia się diagnozy na podstawie oznaczeń glukozy za pomocą glukometru, oznaczenia HbA1C (w Polsce) i stwierdzenia hiperglikemii w ostrych chorobach, jakimi są: zawał serca, udar mózgu, ciężka infekcja, stan po zabiegach operacyjnych, zaostrzenie chorób przewlekłych.
Terapia cukrzycy
Rozpoznanie cukrzycy wymaga rozpoczęcia terapii, którą dopasowujemy indywidualnie do pacjenta.
Ma ona być skuteczna poprzez osiągnięcie celów terapeutycznych:
w ciąży: HbA1C < 6%,
o typie angiopatii (po zawale serca i udarze mózgu): HbA1C < 8%.
Bezpieczna terapia to terapia bez hipo- i hiperglikemii – zmniejsza ryzyko powikłań przewlekłych cukrzycy i poprawia komfort życia pacjenta.
Dążymy do glikemii na czczo i przed posiłkami 80–110 mg/dl (4,4–6,1 mmol/l), a w drugiej godzinie od rozpoczęcia posiłku < 140 mg/dl (7,8 mmol/l). Stosujemy leki doustne, terapię skojarzoną (leki doustne z insuliną) lub insulinoterapię. Zawsze modyfikujemy styl życia, zmieniamy dietę, zalecamy regularny, umiarkowany wysiłek fizyczny.
Hiperglikemia w cukrzycy
Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych, której cechą wspólną jest hiperglikemia powstała w wyniku zaburzeń wydzielania i/lub działania insuliny. Rozpoznanie cukrzycy oznacza nieodwracalność hiperglikemii. W cukrzycy typu 2 wzrost glukozy we krwi w początkowym okresie choroby jest często nieuświadamiany. Objawy nasilają się powoli. Insulinooporność (słabsze działanie insuliny) oraz dysfunkcja komórek trzustki (mniejsze wydzielanie insuliny) są powodem utrzymującej się hiperglikemii. W cukrzycy typu 1 wzrost glikemii we krwi daje gwałtowne narastanie objawów, gdyż występuje bezwzględny niedobór insuliny spowodowany niszczeniem komórek trzustki w wyniku zaburzeń autoimmunologicznych.
Hiperglikemia
To wysoki poziom glukozy we krwi, powyżej górnej granicy normy. Wyróżniamy trzy rodzaje hiperglikemii: na czczo, poposiłkową i międzyposiłkową. Przewlekły wzrost cukru we krwi uszkadza śródbłonek naczyń i nerwy obwodowe. Sprzyja powstawaniu późnych powikłań cukrzycy: mikroangiopatii i makroangiopatii, czyli uszkodzeniu małych i dużych naczyń.
Przyczyny hiperglikemii
Do przyczyn hiperglikemii zaliczamy:
Objawy hiperglikemii
Objawami hiperglikemii są:
Nadmiar cukru we krwi wywołuje zaburzenia osmotyczne. Glukoza w efekcie niedoboru insuliny nie może być wykorzystana w metabolizmie komórkowym (brak glukozy w komórce). Prowadzi to do spalania tłuszczów i powstawania ketonów (kwasica ketonowa). Jest to wskazanie do zastosowania insulinoterapii.
Glukozuria
Glukoza pojawia się w moczu po pewnym czasie od wzrostu jej stężenia we krwi. Przy glikemii powyżej 180 mg% (10 mmol/l) zostaje przekroczony próg nerkowy, co oznacza glukozurię (czyli wydalanie nadmiaru glukozy z moczem). Pomiaru glukozurii dokonujemy za pomocą pasków testowych (Keto-diastix). Wynik pomiaru to zmiana zabarwienia paska testowego wobec skali barwnej umieszczonej na opakowaniu. W terapii dążymy do takich wartości glikemii we krwi, przy których nie stwierdzamy glukozy w moczu.
Samokontrola moczu
W źle kontrolowanej cukrzycy obserwujemy wysokie stężenie glukozy we krwi i moczu oraz nadmierną ilość ciał ketonowych – zarówno we krwi, jak i w moczu. Powstają one w efekcie nadmiernego spalania tłuszczów. Gromadzą się we krwi i są wydalane z moczem w postaci acetonu. Zbyt duże nagromadzenie ciał ketonowych we krwi prowadzi do rozwoju kwasicy ketonowej. Jest to stan zagrożenia życia, który wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej. Brak leczenia prowadzi do rozwoju śpiączki ketonowej.
Kontrolę moczu na obecność acetonu wykonujemy, gdy stężenie glukozy we krwi przekracza 240–300 mg/dl, gdy są obecne objawy hiperglikemii, w czasie dodatkowej choroby oraz podczas biegunki i wymiotów. Wynik dodatni to duża zawartość acetonu – wskazana pilna konsultacja z lekarzem.
Kwasica ketonowa
Występuje w cukrzycy typu 1 w efekcie braku insuliny. Nieleczona wywołuje śpiączkę i może doprowadzić do śmierci. Szczególnie narażeni na jej wystąpienie są pacjenci leczeni za pomocą pompy insulinowej. Awaria pompy, zatkanie wkłucia insulinowego i brak systematycznej samokontroli glikemii prowadzą do ciężkiej hiperglikemii.
Kwasica ketonowa to stan nagłej hiperglikemii w wyniku zwiększonego zapotrzebowania na insulinę i pogorszenia odpowiedzi tkanek organizmu na działanie insuliny. Do wystąpienia i nasilenia kwasicy prowadzą stany niedoboru insuliny: opóźnione rozpoznanie cukrzycy, zaniechanie insulinoterapii, stany nagłego wzrostu zapotrzebowania na insulinę, tj.: zawał serca, obrzęk płuc, udar mózgu, wstrząs, ostre stany zapalne bakteryjne, grzybicze, wirusowe z zapaleniem płuc, zaostrzenie stanu astmatycznego, uraz wielonarządowy, przełom nadciśnieniowy, przełom tarczycowy.
Przewlekłe powikłania cukrzycy
Przewlekła hiperglikemia prowadzi do procesu stresu oksydacyjnego i uszkodzenia naczyń wielu narządów. Pacjenci z cukrzycą są szczególnie narażeni na:
Współistnienie powikłań neurologicznych i naczyniowych w obrębie kończyn dolnych prowadzi do zespołu stopy cukrzycowej, które może zakończyć się amputacją kończyny.
Postępowanie przy hiperglikemii
Leczenie hiperglikemii polega na:
Leczenie kwasicy ketonowej
Leczenie w warunkach domowych wymaga u pacjenta leczonego pompą insulinową wstrzykiwania insuliny penami.
W celu przełamania insulinooporności podajemy duże dawki insuliny, po 10–15 jednostek co 2 godziny przy leczeniu analogiem krótkodziałającym i co 2–3 godziny przy leczeniu szybkodziałającą insuliną ludzką, aż do czasu obniżenia poziomu glukozy we krwi poniżej 200 mg/dl. Kontrolujemy glikemię na glukometrze co 1–2 godziny. Oznaczamy ketonemię we krwi za pomocą pasków Optium-Xido co 2 godziny, aż do stężenia poniżej 1,5 mmol/l. Zalecane jest wypijanie w ciągu godziny ok. 1 litra płynu doustnie (woda, herbata). Przeciwwskazane są napoje gazowane. Bezwzględnie należy unikać wysiłku fizycznego. Warto poprosić o wsparcie osoby z najbliższego otoczenia. Pacjent w czasie wyprowadzania ze stanu kwasicy ketonowej nie może zasnąć. Po opanowaniu kwasicy trzeba zawsze wykluczyć defekt pompy insulinowej. W przypadku podejrzenia kwasicy ketonowej nie należy wpadać w panikę, tylko działać według powyższych zaleceń pod kontrolą osób z najbliższego otoczenia.
Większość pacjentów z kwasicą ketonową wymaga leczenia w warunkach szpitalnych. Prowadzi się tam właściwe monitorowanie terapii – nawodnienia, insulinoterapii i korekty zaburzeń wodno-elektrolitowych. Po wyrównaniu ostrych zaburzeń metabolicznych można kontynuować terapię za pomocą pompy insulinowej. Zawsze należy wymienić wkłucie insulinowe i prowadzić codzienną, częstą samokontrolę glikemii i moczu po przebytej kwasicy ketonowej.
Zapobieganie hiperglikemii
Sposoby zapobiegania hiperglikemii:
Dopasowując dawkę insuliny bazalnej przed snem oraz unikając podjadania wieczorem i pomiędzy posiłkami, zmniejszamy ryzyko hiperglikemii na czczo i międzyposiłkowej. Zwiększenie aktywności fizycznej nasila działanie insuliny.
Autor: dr Joanna Wardaszko
Specjalista chorób wewnętrznych, absolwentka Akademii Medycznej w Warszawie. Doświadczenie zawodowe zdobywała na Oddziale Chorób Wewnętrznych i Poradni Diabetologicznej Szpitala Kolejowego w Warszawie oraz w Centrum Medycyny Kolejowej. Współtworzyła Poradnię Diabetologiczną w ZOZ Bródno-Targówek w Warszawie w celu ułatwienia opieki diabetologicznej na poziomie lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ) i specjalisty.
W swojej pracy zawodowej zawsze kieruje się dobrem chorego, prowadzi pełną diagnostykę internistyczną dla chorych z cukrzycą typu 1 i typu 2, przygotowuje pacjentów do zabiegów operacyjnych, ułatwia przejście dorastającej młodzieży z poradni pediatrycznej do poradni dla dorosłych, pomaga pacjentom onkologicznym w wyrównywaniu glikemii. Prowadzi szkolenia edukacyjne dla pacjentów i ich rodzin oraz dla pracowników służby zdrowia – z zakresu diabetologii oraz promocji zdrowego stylu życia. Bierze aktywny udział w badaniach profilaktycznych w kierunku cukrzycy i innych chorób przewlekłych.
Poprzez pracę szkoleniowo-edukacyjną zwiększa świadomość pacjenta na temat choroby przewlekłej, jaką jest cukrzyca, i motywuje pozytywnie chorego do współodpowiedzialności za stan zdrowia.
Bierze udział w programie ambulatoryjnego wdrażania leczenia za pomocą osobistej pompy insulinowej u osób dorosłych.
Archiwa
Kategorie
Ostatnie wpisy