Choć kryją się pod wspólną nazwą, cukrzyca typu 1 i 2 to schorzenia o odmiennym mechanizmie powstawania, przebiegu i sposobie leczenia. Mimo to w obu obserwuje się podobne nieprawidłowości metaboliczne (hiperglikemię spowodowaną zaburzeniami wydzielania lub działania insuliny), objawy i powikłania. Czy zatem typ 1 i 2 cukrzycy to dwie twarze tej samej choroby?

Cukrzyca typu 1 stanowi ok. 10% wszystkich przypadków i często daje o sobie znać już w dzieciństwie lub wczesnej młodości. Obserwuje się dwa szczyty zachorowań: między 10. i 12. oraz 16. i 19. rokiem życia. Z kolei typ 2 dotyczy zazwyczaj osób dorosłych z nadwagą lub otyłością, wykazujących niewielką aktywność fizyczną. Najwięcej przypadków notuje się w krajach wysoko rozwiniętych, a ich liczba rośnie wraz z wiekiem pacjentów.

Cukrzyca uważana jest za chorobę cywilizacyjną – cierpi na nią ok. 1% światowej populacji, a odsetek ten stale się zwiększa. Wzrost liczby zachorowań dotyczy obu typów. O ile w przypadku typu 2 sprzyja mu coraz powszechniejszy niewłaściwy styl życia, to w przypadku typu 1 trudno wyjaśnić to zjawisko.

Cukrzyca typu 1 spowodowana jest nieodwracalnym uszkodzeniem komórek β wysp trzustkowych, czyli rejonów trzustki odpowiedzialnych za wydzielanie insuliny. Ich niszczenie prowadzi do narastającego niedoboru tego hormonu i ostatecznie do hiperglikemii. Za destrukcję wysp trzustkowych odpowiada zwykle proces autoimmunologiczny (czyli niszczenie tkanek organizmu przez sam organizm) wywołany przebytą infekcją wirusową (najczęściej wirusem świnki, różyczki, Coxsackie B czy CMV) lub, według niektórych źródeł, zbyt wczesną ekspozycją na białka mleka krowiego i zbóż.

U podłoża cukrzycy typu 2 leży natomiast narastająca insulinoodporność, czyli niewrażliwość komórek na działanie insuliny. Sprzyja ona początkowo zwiększonemu wydzielaniu tego hormonu, pozwalającemu utrzymać prawidłową glikemię, lecz po pewnym czasie możliwości kompensacyjne organizmu się wyczerpują. Za insulinoodporność odpowiada najczęściej otyłość, zwłaszcza typu brzusznego, choć wykryto również sprzyjające jej czynniki genetyczne.

Cukrzyca typu 1 charakteryzuje się więc bezwzględnym niedoborem insuliny (tzn. hormonu rzeczywiście jest za mało), a cukrzyca typu 2 – względnym niedoborem insuliny (tzn. mimo zwiększonego wydzielania hormonu potrzeby organizmu nie zostają zaspokojone).

Objawy cukrzycy wynikają z hiperglikemii, są więc wspólne dla obu typów. Należą do nich: wzmożone pragnienie i częste oddawanie moczu, osłabienie i senność wynikające z odwodnienia, utrata masy ciała, nawracające zakażenia układu moczowo-płciowego i tendencja do ropnych infekcji skóry. Różnica polega na intensywności objawów – o ile cukrzyca typu 2 może przez wiele lat przebiegać bezobjawowo, w typie 1 symptomy mają zwykle nagły początek i są wyraźne. Znacznie częściej niż w typie 2 pierwszy objaw stanowią też ostre powikłania cukrzycy, takie jak kwasica czy śpiączka ketonowa.

W obu typach występują również te same powikłania: makroangiopatia sprzyjająca chorobie wieńcowej, zawałom serca i udarom mózgu oraz mikroangiopatia prowadząca do uszkodzenia nerek, nerwów obwodowych i wzroku.

Cukrzyca typu 1 bezwzględnie wymaga stałego leczenia insuliną. Jedyną alternatywę stanowi przeszczepienie trzustki lub wysp trzustkowych, zarezerwowane głównie dla pacjentów z ciężkimi powikłaniami choroby, takimi jak niewydolność nerek czy retinopatia cukrzycowa. Terapię farmakologiczną w typie 2 rozpoczyna się natomiast od leków doustnych, a insulinę stosuje się w przypadku nieskuteczności ich wysokich dawek i różnych kombinacji, nasilonych działań niepożądanych lub ostrego początku choroby z wysoką glikemią.

Bibliografia

• „Interna Szczeklika 2012. Podręcznik chorób wewnętrznych” pod redakcją Piotra Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2012
• American Diabetes Association (www.diabetes.org)
• Medscape: Type 1 Diabetes Mellitus (https://emedicine.medscape.com/article/117739-overview), Type 2 Diabetes Mellitus (https://emedicine.medscape.com/article/117853-overview)