Niskokaloryczne substancje słodzące, powszechnie zwane słodzikami, to dodatki do żywności, które mają słodki smak oraz zerową lub bardzo niską kaloryczność. Ze względu na swój intensywny słodki smak dodawane są do produktów w bardzo małych ilościach i dzięki temu można obniżyć ich kaloryczność w stosunku do cukru (sacharozy). Dodawane są do napojów, produktów spożywczych, środków do higieny jamy ustnej, gum do żucia oraz leków. Dla osób z cukrzycą, które powinny wyeliminować ze swojej codziennej diety spożywanie cukru (sacharozy), istotny jest ich minimalny lub zerowy wpływ na wzrost poziomu cukru we krwi.

Sztuczne substancje słodzące mogą być spożywane przez osoby z cukrzycą, głównie typu 2, ze względu na obniżenie kaloryczności pokarmów i dzięki temu w połączeniu z aktywnością fizyczną mogą schudnąć.

Powszechnie używany cukier, poza słodkim smakiem i krótkotrwałą energią, nie dostarcza do organizmu żadnych wartości odżywczych. Po spożyciu cukru organizm upomina się o kolejną dawkę i jeszcze kolejną. Powoduje nagły wzrost i nagły spadek poziomu cukru we krwi po zjedzeniu. Spożywany w nadmiarze przyczynia się do powstawania nadwagi, otyłości oraz związanych z tym powikłań: cukrzycy typu 2, insulinooporności oraz nadciśnienia tętniczego.

W związku z tym, że problem nadwagi i otyłości, to duże wyzwanie dla medycyny w obecnych czasach, z powodu zmiany stylu życia, braku ruchu, spożywania pokarmów wysokoprzetworzonych i wysokokalorycznych, to producenci żywności dodają niskokaloryczne substancje słodzące zamiast cukru. Przez to produkty są „odchudzone” z kalorii, ale pozostaje słodki smak, do którego przyzwyczajeni jesteśmy od momentu narodzin w mleku mamy.

Niskokaloryczne substancje słodzące zostały podzielone na: półsyntetyczne substancje słodzące (poliole) oraz sztuczne substancje intensywnie słodzące (syntetyczne).Do tych pierwszych zaliczamy: Sorbitol (E420), Mannitol (E421), Izomalt (E953), Maltitol (E965), Laktitol (E966), Ksylitol (E967), Erytrytol (E968).Sztuczne substancje intensywnie słodzące to: Acesulfam K (E 950), Aspartam (E 951), Cyklaminiany (E 952), Sacharyna (E 954), Sukraloza (E 955), Taumatyna (E 957), Neohesperydyna DC (E 959), Glikozydy stewiolowe (E 960), Neotam (E 961), Sól aspartamowo-acesulfamowa (E 962).

Różnią się one między sobą zawartością chemiczną, pochodzeniem oraz smakiem i kalorycznością. Ich zastosowanie może być różne w zależności od ich właściwości funkcjonalnych.

Jedne mogą być poddawane obróbce termicznej i przez to są używane jako substytut cukru do pieczenia np. stewia. Inne nie powodują próchnicy i stosuje się je np. w gumach do żucia.

Spożywanie w produktach niskokalorycznych substancji słodzących, które zostały dopuszczone do obrotu na obszarze Unii Europejskiej w ilościach dopuszczalnego dziennego spożycia, nie pociąga za sobą negatywnych skutków dla zdrowia. Nie są jednak dopuszczone do stosowania w produktach dla niemowląt i dzieci do 3. roku życia.

Osoby z cukrzycą, niezależnie od typu, mają nieprawidłowy metabolizm glukozy. Utrzymywanie prawidłowych wartości poziomu cukru we krwi oraz prawidłowej wagi ciała poprzez zdrowe odżywianie, to jeden z elementów dobrego wyrównania cukrzycy. Dlatego też zamiast cukru, wskazane jest zastępowanie go niskokalorycznymi substancjami słodzącymi, które dają im dobrze znany i lubiany słodki smak. Osoby z cukrzycą i nadwagą czy otyłością, jeśli nie są w stanie wyeliminować ze swojej diety cukru, powinny zamienić go na niskokaloryczne substancje słodzące. Stosowanie ich oraz zmiana stylu życia może pomóc w redukcji wagi ciała oraz dobrego wyrównania cukrzycy. Ustabilizowana cukrzyca zmniejsza ryzyko rozwoju groźnych dla zdrowia i życia powikłań cukrzycowych.

Poza pozytywną stroną stosowania niskokalorycznych substancji słodzących jest też ta negatywna.

Tu należy wspomnieć:

• są to substancje sztuczne, które powstały w wyniku wielu reakcji chemicznych nie zachodzących w naturze,
• spożywane w nadmiarze mogą powodować biegunki,
• charakterystyczny posmak w ustach po spożyciu niektórych słodzików, zwłaszcza przy wysokich ich stężeniach,
• niewskazane dla kobiet w ciąży ze względu na możliwość szkodliwego wpływu na płód,
• mogą pobudzać chęć na słodkie produkty u osób z rozregulowanymi poziomami cukru,
• cena produktów z tymi słodzikami jest zwykle wyższa,
• nie są wskazane dla osób z fenyloketonurią (aspartam) oraz w tzw. Zespole Jelita Drażliwego.

Ważne !!!

Osoby z cukrzycą powinny dokładnie sprawdzać skład oraz wartości odżywcze produktów typu „light” i „bez cukru”, ponieważ nie oznacza to, że można jeść je bez ograniczeń. Zwykle są to produkty o obniżonej kaloryczności o 30% i zawierają zamiast cukru, inną substancję słodzącą mającą wpływ na wzrost poziomu cukru we krwi. Produkty takie powinny być uwzględniane w posiłkach.

Produkty typu „light” spożywane w nadmiarze powodują tycie. Trzeba mieć też świadomość, że obniżając kaloryczność lub eliminując cukier usuwa się też „coś” innego. Przez to mogą być obniżone wartości odżywcze takich produktów.

Najlepszym wyjściem jest jednak zmiana starych nawyków na nowe, które nie powodują, że jesteśmy zakładnikami słodkiego smaku. Jak zwykle umiar wskazany jest we wszystkim ?

Bibliografia

1. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę, stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Clin Diabet 2017; 6, Suppl. A: A74–A75.
2. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2016, tom 7, nr 1, 24-30
3. Nutrition Bulletin, Raport z konferencji DOI: 10.1111/nbu.12116, Uzgodnione stanowisko ekspertów w sprawie korzyści z niskokalorycznych substancji słodzących

Autor: Małgorzata Rudnik

Coach Zdrowia i Żywienia

Wybór jej obecnej drogi zawodowej to efekt doświadczeń życiowych i kilkuletnich poszukiwań jak połączyć zawód z pasją.